Hoe werkt de slurf van een olifant?

november

2023

De slurf van de olifant is zeker een van de meest verbijsterende neuzen in Afrika, zo niet het hele dierenrijk. Olifanten gebruiken hun slurf in wezen als een multifunctioneel hulpmiddel om te ademen, drinken, eten, ruiken, communiceren en zelfs als wapen wanneer dat nodig is. Maar hoe werkt dit unieke ‘accessoire’?

Een echte spierbundel

De slurf is een gespierde, flexibele verlenging van de versmolten bovenlip en neus van het zoogdier. Niemand weet precies hoeveel, maar dit opmerkelijke aanhangsel van meer dan 100 kg bevat ongeveer 40.000 strak opeengepakte spieren. Deze fenomenale spiermassa geeft de slurf zijn extreme kracht - in staat om in letterlijk elke richting te buigen en meer dan een ton op te tillen. Wist je dat wij slechts 700 spieren in ons hele lichaam hebben?

Als je puur naar het skelet van een olifant kijkt, zijn er geen beenderen zijn die het bestaan van de slurf zouden suggereren. Dit gecompliceerde lappendeken van spierweefsel loopt taps toe tot twee ‘vingers’ in het geval van Afrikaanse olifanten en één ‘vinger’ voor Aziatische olifanten. Het behendige vermogen van de twee 'vingers' van de Afrikaanse olifant is fascinerend om te zien. Ze kunnen heel precies klein fruit plukken, terwijl ze het fruit zelfs testen op rijpheid, hun favoriete grassen selecteren en voorzichtig schors van bomen plukken. De behendigheid van de slurf van een olifant is ongelooflijk!

Het is ook een echte neus

In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, drinken olifanten niet door hun slurf. Wij kunnen immers ook niet door onze neus drinken. Olifanten zuigen tot 10 liter water in hun slurf op voordat ze het in hun mond spuiten, of over zichzelf heen. Tijdens het zwemmen (waar ze heel goed toe in staat zijn), houden olifanten hun slurf uit het water als snorkels om te ademen.

In de bovenste neusholte van de slurf bevinden zich miljoenen receptorcellen waarmee de olifant de lucht kan ‘proeven’. Als je ooit het geluk hebt gehad om een olifant te zien, zal het je zijn opgevallen dat ze hun slurf in verschillende richtingen richten om de lucht te proeven op geuren. Hun reukvermogen is fenomenaal en zou beter zijn dan een bloedhond (hoe wetenschappers dit testen is ons wel een raadsel). Zo ruiken ze zoet water tot op 20 km afstand en zelfs tot in de grond. Cruciaal om te overleven in de droge gebieden waar ze soms leven.

Neus met een handleiding

Babyolifanten moeten echt 'leren' hun slurf te gebruiken. Het kost een babyolifant ongeveer zes maanden om hun slurf vlot te gebruiken om te drinken, dingen op te pakken en te communiceren.

Maar waarom hebben olifanten überhaupt een slurf? Het antwoord is simpel: evolutie. De vroegst geïdentificeerde voorouders van olifanten hadden geen slurf. Naarmate de concurrentie om bladeren van bomen en struiken toenam, moest hun vermogen om het voedsel te oogsten ook toenemen. Al met al is de multifunctionele slurf van een olifant niet alleen veelzijdig en handig, hij is bijna onmisbaar. Uiteindelijk is het de slurf van de olifant die ze tot zo'n succesvolle soort heeft gemaakt.